Ζωντανεύουν τα «Μυστικά του Βάλτου»

Ακόμη και μια ληστρική συμμορία της Καστοριάς ποζάρισε για τον Λεωνίδα Παπάζογλου

Τα ασπρόμαυρα πορτρέτα του Λεωνίδα Παπάζογλου «γράφουν» την ιστορία της Καστοριάς υπό οθωμανική κατοχή ως θέατρο των σκληρών ελληνοβουλγαρικών μαχών αλλά και ως χωνευτήρι πολιτισμών, μάρτυρας της συγκατοίκησης Ελλήνων, Τούρκων, Εβραίων, Τουρκαλβανών, σλαβόφωνων.

Νεαρή γυναίκα με δυτικού τύπου φόρεμα και ομπρέλα

Ο Παπάζογλου φωτογράφιζε με επαγγελματικά και διόλου με ιδεολογικά κριτήρια. Μπροστά στον φακό του στάθηκαν περήφανοι είτε απειλητικοί με τα άρματά τους από έλληνες αντάρτες και βούλγαροι κομιτατζήδες έως τούρκοι στρατιώτες, «ντόπιοι βοεβόδες διώκτες του Ελληνισμού» και καλοντυμένοι αστοί και χωρικοί της περιοχής. Μόνο που ο φωτογράφος φροντίζει, όπως παρατηρούν οι επιμελητές της έκθεσης από το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, «να αναδείξει λεπτομέρειες και υπαινικτικά σύμβολα, όπως π.χ. τον τρόπο που τοποθετούν τα χέρια τους, που αγγίζονται μεταξύ τους ή που κρατούν τα άνθη τα οποία ο ίδιος τούς έχει δώσει».

Οι εικόνες του, που καλύπτουν χρονικό διάστημα δεκαετιών, αποτελούν και τεκμήρια της ενδυματολογικής εξέλιξης στην περιοχή - και κατ' επέκταση στη μετέπειτα και επισήμως ελληνική επικράτεια των αρχών του 20ού αιώνα, στα χρόνια που η Δύση είχε αρχίσει να υπαγορεύει και νέες μόδες. «Οι παραδοσιακές φορεσιές, που πριν από το 1912 χωρίς εξαίρεση φορούσαν οι ηλικιωμένοι αλλά και μεγάλο ποσοστό των νέων, εναλλάσσονται με τα φράγκικα των ανδρών και τα ευρωπαϊκού τύπου φορέματα πολλών νέων γυναικών», σημειώνεται στον κατάλογο της έκθεσης. Αντίστοιχα αποτυπώνονται τα όπλα, τα κοσμήματα, τα υποδήματα, οι κομμώσεις μιας εποχής που ζούσε στον ρυθμό της εκδυτικοποίησης, πιτσιλισμένη από το αίμα σκληρών μαχών, βασανισμένη από τις απώλειες, αλλά και έτοιμη να ακολουθήσει κάθε νέα τάση που ερχόταν από τα δυτικά.

Φωτογραφικό τρικ με έναν άνδρα να ανάβει τσιγάρο στον εαυτό του.

Οι φωτογραφίες του Λεωνίδα Παπάζογλου (1872-1918) θα είχαν παραμείνει θαμμένες κάτω από τη σκόνη του χρόνου και της λήθης αν το 1995 ο συλλέκτης από τα είκοσί του, γιατρός, ερευνητής και συνεργάτης του Ιουστίνου Σιμωνοπετρίτη στην Αγιορείτικη Φωτοθήκη Γιώργος Γκολομπίας (1961-2009), συγγραφέας ήδη βιβλίου για τις πρώιμες καρτ ποστάλ της Κοζάνης, δεν έκανε τις πρώτες κινήσεις για τη συλλογή, αποκατάσταση και συντήρηση του αρχείου του, με συνολικά 2.500 αρνητικά και γυάλινες πλάκες, και κυρίως με ατομικά και ομαδικά πορτρέτα κατοίκων της περιοχής Καστοριάς, καθώς και στρατιωτικών ή ενόπλων της εποχής του Μακεδονικού Αγώνα.